آیا فناوری های جدید نقشه برداری و مکان یابی، آزادی ما را محدودتر خواهند کرد؟

شاید بتوان گفت ابداع نقشه های الکترونیکی، یکی از مصادیق نوآوری در دانش نقشه برداری در قرن بیستم است. واقعیت این است که نقشه های الکترونیکی فقط یک ابزار در دست ما هستند. این ابزار که می توان از آن در راه های درست یا نادرست استفاده کرد، دیر یا زود خود را به نحوی وارد زندگی روزمره ما خواهد کرد که دیگر نمی توان از آن دوری جست یا آن را نادیده گرفت. اما سوال این است که اگر قرار است نقشه های الکترونیکی اعمال و مکان حضور ما را محدود کنند، مرز این محدودیت کجاست؟
چیزی که از آن به "نقشه برداری محدود کننده"(1) تعبیر می شود، به خودی خود مفهوم جدیدی نیست. قدمت نقشه های املاک خصوصی به دوران روم باستان باز می گردد و نقشه قلمرو کشورها سرزمین ها به عهد امپراطوری ها و حکومت ها. اما چیزی که تازگی دارد، تنوع و تعداد رو به رشد این نقشه ها در دوران ماست. مقایسه ای بین تعداد و انواع نقشه های سال های 1900 و 2000 میلادی چنین موضوعی را تایید می کند.
از سال 1900، از نقشه ها برای جداسازی مناطق صنعتی از مناطق مسکونی، مشخص کردن مناطق ممنوعه برای ساخت و ساز، مشخص کردن اماکن تاریخی، مشخص کردن زمان شکار و سلاح های مجاز برای این کار، ممانعت از سفر دیپلمات های خارجی و روزنامه نگاران و مواردی از این قبیل استفاده شده است.
این گونه محدودیت ها برای مردم قابل پذیرش است، چراکه بسیاری از این موارد هم مهمند و هم احساس بی احترامی و تحت نظارت بودن به افراد نمی دهند. برای مثال، محیط بانان از نقشه برداری به عنوان ابزاری برای قانون گذاری برای محافظت از منابع آب و حیات وحش استفاده می کنند. گروه های حفاظت، از نقشه هایی که مسیر عبور لوله های گاز و سایر تاسیسات زیر زمینی را نشان می دهند، برای اجتناب از بروز حوادثی مانند آسیب دیدن تاسیسات توسط ماشین آلات راه سازی و حفاری استفاده می کنند. در برخی مناطق نیز تابلوهایی نصب می شود که افراد و شرکت ها را ملزم می کند که قبل از هرگونه عملیات حفاری، با نهادهای مرتبط تماس بگیرید و مجوز لازم را دریافت کنند. اینها همه نمونه هایی از نقشه برداری محدود کننده است که برای بیشتر مردم آشناست؛ هرچند که برخی مقبول و پذیرفته شده، و برخی موجب اعتراض و نارضایتی است. در برخی از املاک، ممکن است نقشه ها خریدار یا خریداران جدید را از توسعه بنا یا تغییر آن بازدارند. این نقشه ها را دولت ها منتشر می کنند، زیرا مورد قبول همه شهروندان و شرکت ها قرار می گیرد.
اما از سال 2010، با جایگزین شدن خطوط منحنی روی نقشه های عوارض زمین ـ که خواندن آن نیازمند دقت و حوصله زیادی است ـ با فناوری الکترونیک، نقشه برداری محدود کننده می تواند کاربردهای به مراتب بیشتری پیدا کند. یکی از جالب ترین مثال ها، و البته ترسناک تر از همه، تلفیقی است از سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) و ارتباطات مخابراتی بی سیم. یک دستگاه ردیاب می تواند در هر لحظه موقعیت خود را به یک جی.آی.اس اطلاع دهد. این سیستم نیز بررسی می کند که آیا موقعیت گزارش شده توسط شخص، خودرو، کشتی یا هر چیز دیگر، یک موقعیت مجاز است یا نه. بر اساس شرایط و اهمیت موضوع، سیستم های آینده می توانند مبلغی را به عنوان جریمه از حساب بانکی فرد مختلف برداشت کنند، یک پیام صوتی یا یک پیامک برای فرد متخلف بفرستند، پلیس یا ارتش را از موضوع مطلع کنند، خودروی متخلف را از کار بیندازند، یا حتی یک داروی خواب آور وارد سیستم گردش خون فرد متخلف کنند.
برچسب گذاری الکترونیکی و ردیابی در مقیاس وسیع دیر یا زود به وقوع خواهد پیوست. به احتمال زیاد، رانندگان قانون مداری که اهل پرداخت عوارض بزرگراه و هزینه پارک کردن خودرو هستند، در برابرنصب و راه اندازی برچسب های RFID از خود اعتراضی نشان نخواهند داد. ردیابی الکترونیکی می تواند در محدود کردن دسترسی به خیابان ها و مناطق پرترافیک شهر و دور کردن وسایط نقلیه سنگین از مناطق مسکونی موثر باشد، چراکه نصب یک گیرنده ـ فرستنده که موقعیت فرد یا وسیله نقلیه را به مرکز اعلام می کند، خود به خود موجب اعمال و اجرای محدودیت های ترافیکی از طرف راننده می شوند. احتمالا در آینده نزدیک الگوریتم های هوشمندی ساخته و به نرم افزار کنترل گیرنده ـ فرستنده اضافه می شوند که می توانند رانندگی مخاطره آمیز، مانند رانندگی بعد از مصرف مشروبات الکلی یا رانندگی در حالت عصبانیت را تشخیص دهند. مخالفت کم با نصب دوربین های فیلمبرداری روی چراغ های راهنمایی، نشانه پذیرش استفاده از این گونه تجهیزات در جامعه است.
تهدیدها علیه حریم خصوصی و آزادی های فردی، شناخته شده و مشخص هستند. در یکی از شماره های مجله فناوری و جامعه IEEE در بهار سال 2003، دو محقق به نام های "جروم دابسون"(2) و "پیتر فیشر"(3) در مورد خطری به نام "بردگی جغرافیایی"(4) توسط افراد وسواسی و همیشه دلواپس هشدار دادند. این واقعیت که ردیابی جغرافیایی می تواند به طور یکسان برای جلوگیری از تخلفات توسط افراد قانون گریز مفید باشد، یک مشکل ذاتی نیز همراه خود دارد که "مقبولیت" است؛ چیزی که باید با تضمین امنیت عمومی و محافظت از جامعه و کشور در شهروندان ایجاد شود. اگر تعقیب و ردیابی مجرمان، افراد مظنون و بیماران مبتلا به آلزایمر قابل قبول است، چرا نباید سارقان و رانندگان را ردیابی کرد؟
در آینده ای نه چندان دور، سیستم هایی که مظنونان و مجرمان بالقوه را از راه دور تحت نظر قرار در مقیاس وسیعی مورد استفاده قرار
خواهند گرفت و هزینه های برقراری امنیت را برای شهروندان کاهش خواهند داد. برای بسیاری از جرائم، یک نقشه الکترنیکی که محدوده مجاز و غیر مجاز را برای افراد سابقه دار مشخص کند خیلی بهتر و معقولتر از زندان به نظر می رسد؛ جایی که مجرمان تجارب و حلقه های خود را بایکدیگر مبادله می کنند.
نقشه برداری الکترونیکی بسیار مفید و کارآمد خواهد بود؛ اما بدون مشکل و ایراد هم نخواهد بود. بعضی از مشکلات نقشه برداری الکترونیکی، کارکنان غیر متخصص، هکرها، تروریست های فضای سایبر و افرادی هستند که ممکن است موفق شوند به هر دلیلی موفق شوند به هر دلیلی با مجریان این سیستم تبانی کنند نقشه برداری الکترونیکی هم ممکن است مانند نقشه های متداول امروزی توسط دولت و به اسم امنیت عمومی یا شرکت های بزرگ، دستخوش تغییرات شود.
از آنجا که از طریق اینترنت می توان محدودیت های جدیدی را تبلیغ و فرهنگ جدیدی را ترویج کرد، فرهنگ جامعه را می توان به مرور تغییر داد و افکار عمومی را با این موضوع آشنا کرد. نگران کننده تر از همه این است که نقشه های آن لاین، جزئیات مهم و با ارزش را به افراد خطرناک و مستعد برای ارتکاب جرم نشان نمی دهند؛ اما این اطلاعات با تمام جزئیات از راه های دیگر و به سادگی قابل دستیابی است.
یکی از عمده ترین مشکلات، ابهاماتی است که ممکن است با مقایسه چندین نقشه از منابع مختلف به وجود آید. برای مثال سیستم ناوبری کشتی ها را در نظر بگیرد. این سیستم، نقشه های موقعیت یابی ماهواره ای را با منحنی های استخراج شده از نقشه های کلی و کم دقت موجود ترکیب می کند. تطبیق این دو نقشه، مانند تطبیق دادن نقشه های دقیق قرن حاضر با نقشه های دریانوردان چندین قرن پیش است که به سختی می توانستند مکان دقیق خود را در دریا تشخیص دهند. هرچند ممکن است برای بسیاری از افراد مهم نباشد که موقعیت یک کشتی که از ساحل فاصله گرفته، توسط نقشه الکترونیکی کنار ساحل نشان داده شود.
اما در مجموع، سعی در بزرگنمایی این اشکالات و نقاط ضعف، کار صحیحی نیست. نقشه برداری الکترونیکی بخشی از یک تحول در حوزه مسائل سیاسی،اجتماعی و صنعت نقشه برداری است. در پایان، باید امیدوار باشیم که موانع پیشرفت نقشه برداری محدود کننده در عصر الکترونیک، ترس از پیدا کردن ابعاد حقوقی و مسائل اجرایی و فنی باشد تا ترس از نقص حریم خصوصی. باید دید.

پی نوشت ها :

1- restrictive cartography
2-jerome Dobson
3-peter fisher
4-geoslaver
بابک باقر زادگان کارشناس فناوری اطلاعات است.
پست الکترونیک:
bagherzadegan@gmail.com

منبع: نیوساینتیست، 3جولای 2010
منبع: دانشمند شماره 569